نقش خواب در یادگیری و حافظه, موضوعی است که بسیاری از دانشمندان علمی و محققان را به خود مشغول کرده‌است. این موضوع که, کمبود خواب به چه صورت بر روند یادگیری و عملکرد کارهای روزمره تاثیر می‌گذارد, موضوعی است که در این مقاله به اختصار, به آن پرداخته و بحث کرده‌ایم.

روند یادگیری و خواب

خواب, حافظه و مبحث یادگیری, موضوعات پیچیده‌ای هستند,که هنوز به طور کلی شناخته نشده‌اند. هر چند, مطالعات روی حیوانات و انسان‌ها نشان می‌دهد که مقدار خواب و کیفیت آن, تاثیر بسیار زیادی بر یادگیری و حافظه دارد. تحقیقات نشان می‌دهد, خواب به دو روش متفاوت, به یادگیری و حافظه کمک می‌کند. اول اینکه, کسی که خوب نمی‌خوابد, نمی‌تواند به درستی تمرکز کند و در نتیجه نمی‌تواند خوب یاد بگیرد. دوم, خوابیدن به خودی خود, نقشی کلیدی در جمع‌آوری اطلاعات حافظه دارد, که امری ضروری برای یادگیری اطلاعات جدید است.

با اینکه روش‌های دقیق شناخته شده‌ای وجود ندارد, اما یادگیری و حافظه بیشتر از لحاظ سه عملکرد تعریف شده‌اند. فراگیری, به مقدمه اطلاعات جدیدی که مغز به دست می‌آورد, اشاره دارد. جمع‌آوری, روند محکم و تثبیت شدن حافظه را نشان می‌دهد و یادآوری, توانایی جمع‌آوری اطلاعات (چه به صورت آگاهانه و یا ناخودآگاه) بعد از ذخیره‌سازی را نشان می‌دهد.

هر کدام از این مراحل, برای کارکرد مناسب حافظه ضروری هستند. فراگیری و یادآوری, فقط در حالت بیداری اتفاق می‌افتد, اما تحقیقات نشان می‌دهد, جمع‌آوری حافظه, در طول خواب و با پایدار شدن ارتباط خنثی که حافظه را تشکیل می‌دهد, اتفاق می‌افتد. هر چند, آگاهی‌ درباره اینکه چگونه خواب این روند را ممکن می‌سازد, وجود ندارد, اما بسیاری از محققان می‌گویند, ویژگی‌های خاص امواج مغز در طول سه مرحله مختلف خواب, با شکل‌گیری انواع مهم حافظه, در ارتباط هستند.

محققان حوزه خواب, نقش خواب در یادگیری و شکل‌گیری حافظه را به دو روش, مورد مطالعه قرار داده‌اند. اولین قدم, مراحل مختلف خواب( و تغییراتی که در این دوره اتفاق می‌افتد) و عکس‌العمل آن به یادگیری اطلاعات جدید و گسترده را مورد بررسی قرار می‌دهند و در دومین مرحله, چگونگی تاثیر کمبود خواب روی روند یادگیری را بررسی می‌کنند. کمبود خواب می‌تواند سرتاسری( شخص به‌طور کامل نخوابیده باشد ) یا انتخابی( مراحل مشخص خواب ناقص صورت گیرد) باشد.

مراحل خواب و انواع حافظه

انواع مختلف حافظه در موقعیت جدید یادگیری, شکل می‌گیرد. دانشمندان در حال تحقیق هستند درباره اینکه, آیا رابطه‌ای بین جمع‌آوری انواع مختلف حافظه و مراحل گسترده خواب وجود دارد.

اولین تحقیقات روی خواب و حافظه, روی بخش اظهاری حافظه تاکید می‌کرد, آیا این دانش بر اساس اطلاعات واقعی است یا چیزی که می‌دانیم( به عنوان مثال, نام پایتخت فرانسه یا غذایی که شب قبل خورده‌اید). در یکی از تحقیقات, افراد شرکت‌کننده در یک دوره فشرده زمانی زیر نظر گرفته می‌شدند, تا افزایش حرکت سریع چشم در خواب مورد بررسی قرار گیرد. این, یکی از مراحل خواب است که رویاپردازی به کرات در آن اتفاق می‌افتد. دانشمندان حدس می‌زنند که حرکت سریع چشم در خواب نقشی کلیدی در فراگیری محتویات یادگیری, ایفا می‌کند. مطالعات بیشتر نشان می‌دهد, حرکت سریع چشم در خواب نه در مواقع سادگی و خنثی بودن احساسی, که در صورت پیچیده‌بودن و احساسی‌بودن اطلاعات, در روند اظهاری حافظه تاثیر دارد.

در حال حاضر محققان گمان می‌کنند, امواج آهسته خواب که در قسمت ذخیره‌سازی و عمیق آن به وجود می‌آیند, نقشی کلیدی در حافظه اظهاری و اجرا یا جمع‌آوری اطلاعات جدید درخواستی, ایفا می‌کند. مطالعات در خصوص رابطه بین خواب و حافظه اظهاری, نتایج درهم‌آمیخته‌ای را به همراه داشته است و این نقطه‌ای است که که تحقیقات در آنجا ادامه دارد.

خواب نقش بزرگی در توانایی یادگیری موضوعات جدیدی ایفا می‌کند, که نیازمند همکاری و عملکرد است.

تحقیقات, همچنین روی خواب و نقش آن در مراحل حافظه- به خاطر‌آوردن چگونگی انجام یک کار( به عنوان مثال, دوچرخه‌راندن یا نواختن پیانو), تاکید می‌کند.

حرکت سریع چشم در خواب, به نظر نقش کلیدی در جمع‌آوری مراحل حافظه ایفا می‌کند. همچنین جنبه‌های دیگر خواب, نقشی بزرگ در تحرک موتور یادگیری, که به نظر بستگی به مقدار سبکی مراحل خواب دارد, در‌حالیکه انواع مشخص یادگیری تصویری, به مقدار و زمان خواب عمیق با امواج آهسته و حرکت سریع چشم در خواب بستگی دارد.

تاثیر کمبود خواب بر یادگیری و عملکرد

موضوع دیگری که محققان مورد مطالعه قرار می‌دهند, تاثیری است که کمبود خواب روی یادگیری و حافظه دارد. وقتی خواب کافی نداشته باشیم, تمرکز و توجه و روند شب‌بیداری, روند دریافت اطلاعات را سخت‌تر می‌کند. بدون خواب و استراحت کافی, نورون‌های خسته دیگر نمی‌توانند عملکرد تناسب‌سازی اطلاعات را بدرستی انجام دهند و در نتیجه توانایی ارزیابی اطلاعات یادگرفته‌شده از قبل را, از دست می‌دهیم.

بعلاوه, تعبیر ما از رویدادها نیز تحت تاثیر قرار می‌گیرد. ما توانایی تصمیم‌گیری درست را به علت ناتوانی در ارزیابی درست موقعیت, برنامه‌ریزی مناسب و انتخاب رفتار درست, از دست خواهیم داد و قضاوت دچار اختلال خواهد شد. به طور مزمن و به معنای دقیق کلمه خستگی و بی‌حالی, خسته‌بودن یعنی اینکه عملکرد مناسب کمتری خواهیم داشت. نورون‌ها به درستی کار نمی‌کنند, ماهیچه‌ها استراحت نمی‌کنند و سیستم ارگانیک بدن دچار اختلال می‌شود. اختلال در تمرکز که ناشی از کمبود خواب باشد, حتی می‌تواند به تصادف یا صدمه‌دیدن منجر شود.

برای اطلاعات بیشتر درباره چگونگی تاثیر کمبود خواب روی عملکرد به خواب, عملکرد و امنیت عمومی مراجعه شود.

کیفیت بد خواب و کمبود خواب, همچنین به صورت منفی روی حالت که در یادگیری نقش دارد, تاثیر می‌گذارد. تغییر در حالت, روی توانایی ما در دریافت اطلاعات جدید و در نتیجه بخاطر‌آوردن آن اطلاعات تاثیر می‌گذارد. هر چند, کمبود مزمن خواب روی افراد مختلف به اشکال مختلفی تاثیر می‌گذارد( و این تاثیرات به شکل کلی شناخته‌شده نیستند), مشخص است که خواب خوب در شب تاثیر زیادی روی یادگیری و حافظه دارد. هر چند تحقیقات حاضر نشان می‌دهد, خوابیدن در عملکرد مناسب حافظه ضروری است, اما سوال‌های بی‌پاسخی مثل موضوعات فعال علمی وجود دارد. مثلا, داروهای مشخص به طور خاص اما نه به صورت کلی, حرکت سریع چشم در خواب را سرکوب می‌کند. با اینکه بیمارانی که این داروها را مصرف کرده‌اند, گزارشی درباره اختلال در حافظه ارائه نکرده‌اند. به طور مشابه, صدمات و بیماری‌هایی که موجب اختلال در بدنه مغز می‌شوند( و در نتیجه حرکت سریع چشم در خواب را در شخص از بین می‌برد) به هیچ اختلالی در توانایی شکل‌گیری حافظه جدید, منجر نمی‌شود. یافته‌ها و بحث در این باره ادامه دارد.

همه محققان به یک اندازه متقاعد نشده‌اند که خواب نقشی کلیدی در جمع‌آوری حافظه ایفا می‌کند. در آزمایشاتی که حیوان‌ها در یک دوره پیچیده تکمیل کرده‌اند, مقدار حرکت سریع چشم در خواب حیواناتی که مورد آزمایش بوده‌اند, بعد از انجام کار افزایش یافته است. بعضی از محققان اعتقاد دارند, افزایش حرکت سریع چشم در خواب, یک نیاز افزایش یافته در روند مغز که مسئول یادگیری وظایف جدید است را منعکس می‌کند. دیگر محققان هر چند نشان داده‌اند, هر تغییری در حرکت سریع چشم در خواب, به علت استرس خود آن کار است, تا اینکه به رابطه عملکرد یادگیری مربوط باشد.

محققان با در نظر گرفتن تاثیر کمبود خواب روی یادگیری و حافظه, نظرهای مختلفی دارند. به عنوان مثال, موش‌ها در یادگیری وظایف بعد از فقدان انتخابی حرکت سریع چشم در خواب, عملکرد خیلی بدتری داشته‌اند. این نشان می‌دهد, حرکت سریع چشم در خواب در توانایی حیوانات برای جمع‌آوری حافظه و چگونگی انجام وظایف, ضروری است. یعضی از دانشمندان می‌گویند, تفاوت‌های مشاهده شده در یادگیری, در واقع به علت فقدان حرکت سریع چشم در خواب نیست, بلکه می‌تواند به علت ناکافی بودن استراحت در حیوانات باشد, زیرا آنها از یک قسمت از خوابشان محروم شده‌اند.

خلاصه

از نظر خیلی از محققان, مشاهدات نشان می‌دهد, مراحل مختلف خواب به جمع‌آوری انواع مختلف حافظه و اینکه کمبود خواب توانایی یادگیری را کاهش می‌دهد, مربوط است. با اینکه سوال‌های بی پاسخ( و بحث‌های) باقی‌مانده. اما مشاهدات کلی نشان می‌دهد, خواب کافی در روز در یادگیری و حافظه بسیار مهم است. همچنین استفاده از کالای خواب مناسب میتوانید کمک شایانی در بهتر استراحت کردن داشته باشد.